Żydzi. Polska. Autobiografia: Autobiografia zapisana w poezji. Nie tylko o poetkach jidysz

Żydzi. Polska. Autobiografia: Autobiografia zapisana w poezji. Nie tylko o poetkach jidysz

Czy wiersz może stać się egodokumentem? Czy są jakieś strategie autobiografizmu w poezji? Czy wiersz może zawierać elementy pominięte w klasycznej autobiografii? Jak uniwersalizowane jest jednostkowe doświadczenie ujęte w formę poetycką? Czy warto czytać poezję w kontekście biografii autora? Czy to nie uśmierca metafory? Czy pisanie jest ekshibicjonizmem? W rozmowie Belli Szwarcman-Czarnoty, Zuzanny Bartoszek i Joanny Degler będziemy poszukiwać odpowiedzi na te pytania, odnosząc się do tekstów autobiograficznych kobiet żydowskich (Rywki Basman, Chany Lewin, Ruchl Fishman, Broni Baum, Kadii Mołodowskiej). Wyjdziemy jednak poza poezję jidysz i zapytamy Zuzannę Bartoszek o praktykę poetycką przetwarzania materiału autobiograficznego, wspomnieniowego w wiersz. Jak autos- oraz -bios- łączą się zatem z grafią?

📌 czas: czwartek 26 października, godz. 19.00
📌 miejsce: Proza | Wrocławski Dom Literatury (Przejście Garncarskie 2)

wstęp wolny

Na wydarzenie zapraszamy w ramach cyklu, który Wrocławski Dom Literatury organizuje wspólnie z Katedrą Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Partnerzy wydarzenia: Wydawnictwo PWN i Muzeum Historii Żydów POLIN.

📚 Bella Szwarcman-Czarnota – absolwentka Wydziału Filozofii i Studium Dla Tłumaczy Języka Francuskiego na UW. Pracowała w Redakcji Filozofii PWN, w archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, była sekretarzem redakcji „ Biuletynu ŻIH”. Współzałożycielka, a później przez ponad dwadzieścia lat redaktorka i felietonistka czasopisma żydowskiego „Midrasz”. Autorka 5 książek, w tym śpiewnika rodzinnego i płyty nagranej wspólnie z córką i siostrą, tłumaczka ponad 40 książek z jęz. francuskiego, rosyjskiego i jidysz. Od kilkunastu lat wygłasza wykłady poświęcone kobietom biblijnym w Austriackim Forum Kultury. Wykłada także na Żydowskim Uniwersytecie Otwartym. Laureatka nagrody im. Ks. S. Musiała oraz J. Karskiego i P.Nireńskiej.

📚 Zuzanna Bartoszek – ur. 1993, poetka, artystka. Autorka dwóch tomów poetyckich: „Niebieski Dwór” (Disastra Publishing, 2016) i „Klucz, który wisi na Słońcu” (WBPiCAK, 2021), za który została nominowana do Nagrody im. Wisławy Szymborskiej. Publikowała na łamach „Twórczości”, „Małego Formatu”, „Wizji”, „Dwutygodnika”, „Lampy” i innych. Laureatka Nagrody Fundacji Sztuki Polskiej ING 2021 za wystawę indywidualną „Spacer z nożem” w Galerii Stereo. Swoje prace wystawiała m.in. w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Kunsthalle w Zurychu, Cell Project Space w Londynie, Exo Exo w Paryżu, Galerii Pina w Wiedniu. Reprezentowana przez galerię Stereo w Warszawie. Mieszka i pracuje w Berlinie.

📚 Joanna Degler – profesorka, literaturoznawczyni, tłumaczka, pracowniczka naukowa Katedry Judaistyki im. Tadeusza Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego. Zajmuje się literaturą żydowską i kulturą jidysz, a szczególnie twórczością kobiet. Jest autorką monografii: „Jung Wilne – żydowska grupa artystyczna” oraz „Kol isze – głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.)” oraz redaktorką tomów: „Nieme dusze? Kobiety w kulturze jidysz” oraz „Mykwa – rytuał i historia”. Z Karoliną Szymaniak i Bellą Szwarcman-Czarnotą przygotowała tom: „Moja dzika koza. Antologia poetek jidysz”. Poza twórczością poetek z jidysz na język polski tłumaczyła m.in. utwory Chaima Gradego, Abrahama Suckewera, Puy Rakowskiej, Jenty Serdackiej, Chavy Rosenfarb. Od 2017 r. redaguje serię „Żydzi. Polska. Autobiografia”.
———————————————————–

O cyklu:
Celem organizowanych przez nas spotkań będzie prezentacja w formie dyskusji żydowskiej literatury wspomnieniowej z ziem polskich.
Polska od czasów późnego średniowiecza do czasów Zagłady była obszarem, na którym rozwijała się jedna z największych i najbardziej dynamicznych społeczności żydowskich. W szczytowym okresie zamieszkiwało ją ok. 80% ogólnej liczby Żydów i Żydówek na świecie. Poprzez stulecia kultura żydowska zakorzeniła się na terenach polskich i stała się ich integralnym elementem, pozostając w nieustającej osmozie z kulturą polską, często stając się jej nieodłączną częścią.
W czasie spotkań będziemy rozmawiać o dziełach reprezentatywnych dla środowisk możliwie najbardziej zróżnicowanych kulturalnie, językowo, społecznie, politycznie oraz regionalnie. Kultura Żydów i Żydówek polskich miała i ma heterogeniczny charakter i naszym założeniem jest pokazanie tej różnorodności, dlatego jako temat dyskusji pojawią się dzieła przetłumaczone z różnych języków: jidysz, hebrajskiego, niemieckiego, rosyjskiego, a także te napisane po polsku. Omawiani autorzy i autorki będą prezentowali rozmaite typy wykształcenia, religijności i różnorodny charakter osadzenia w tradycyjnej kulturze żydowskiej, jak w kulturze polskiej, niemieckiej czy rosyjskiej. Będą to mieszkańcy i mieszkanki wielkich miast i małych miasteczek, osoby znane i takie, które nie wyróżniały się czymś szczególnym, ale ich wspomnienia dostarczają wielu ważnych informacji z zakresu obyczajowości i historii życia codziennego, a niekiedy bezcennych informacji o wielkich wydarzeniach historycznych, w których przyszło im uczestniczyć.
Spotkania z przekładami żydowskiej literatury dokumentu osobistego mogą stanowić formę otwarcia na inność, poznawania kultury mniejszościowej, dopuszcza ona bowiem subiektywny głos, spojrzenie od wewnątrz, umieszczone jednak w ogólniejszym, ponadsubiektywnym kontekście historyczno-społecznym. Granica między kreacją i faktografią, fikcją i prawdą jest tutaj płynna, otrzymujemy jednak wgląd do świadomości indywidualnej, niejednokrotnie odwołującej się do pamięci zbiorowej osadzonej w świecie tradycji, symboli i mitów żydowskiego kręgu kulturowego. Kreowanie swej tożsamości przez autora/autorkę wspomnień czy autobiografii pozwala zapoznać się z ideałami społecznymi, systemem wartości oraz odniesień jednostkowych i grupowych. Poza tym losy jednostkowe przedstawiciela/przedstawicielki mniejszości narodowej, która od wieków żyła obok i wśród społeczności polskiej pozwalają z nowej perspektywy spojrzeć na dobrze już rozpoznane procesy historyczno-społeczne zachodzące na ziemiach polskich.
Nazwa spotkań Żydzi. Polska. Autobiografia nawiązuje do redagowanej przez Joannę Degler serii wydawniczej, będącej efektem kierowanego przez Marcina Wodzińskiego monumentalnego projektu przetłumaczenia i opublikowania w krytycznym opracowaniu kanonu literatury autobiograficznej Żydów i Żydówek z ziem polskich, realizowanego od 2018 r. przez Katedrę Judaistyki im. T. Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego we współpracy z Wydawnictwem PWN oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, w finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Zespół realizujący projekt liczy ponad 30 osób i jest to pierwszy projekt, który na taką skalę integruje tłumaczy/tłumaczki i badaczy/badaczki ze wszystkich ośrodków studiów żydowskich w Polsce.
W czasie cyklu spotkań zaprezentujemy m.in. takich autorów i autorki jak: Ester Singer Kreitman, Israela Joszuę Singera, Mendele Mojcher Sforima (Szaloma Abramowicza), Hindę Bergner, Rochl Feigenberg, Jecheskiela Kotika, Esterę Rachelę Kamińską, Malkę Lee, Kadię Mołodowską, Icchaka Lejbusza Pereca, Puę Rakowską, Sarę Szenirer, Paulinę Wengeroff, Ludwiga Kalischa, Mordechaja Aarona Gincburga, Szymona Anskiego, Natana Sternharza, Jakowa Lewina, Josefa Erlicha.

Kuratorka cyklu: Joanna Degler
Spotkanie będzie transmitowane między innymi na kanałach Wrocławskiego Domu Literatury i Klubu Proza.