piątek, 8 grudnia 2023
,19:00
Zapraszamy na kolejne spotkanie w ramach cyklu Żydzi, Polska, Autobiografia, który Wrocławski Dom Literatury organizuje wspólnie z Katedrą Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Tym razem bohaterem rozmowy będzie Mordechaj Aron Gincburg (1795–1846) i jego dzieło „Awiezer. Wyznania maskila”. O jednym z pierwszych przykładów nowoczesnej autobiografii w literaturze hebrajskiej porozmawiają dr hab. Agnieszka Jagodzińska oraz tłumaczka – dr Anna Piątek.
Tekst powstał pod wpływem dwóch wielkich tradycji: wewnętrznej żydowskiej oraz zewnętrznej, której źródeł upatrywać należy w autobiografiach wzorowanych na Wyznaniach Jana Jakuba Rousseau. Gincburg przedstawił w nim proces własnej przemiany duchowej i kulturowej oraz swoją formację jako maskila, czyli zwolennika żydowskiego oświecenia (haskali). We wspomnieniach dominuje aspekt dydaktyczny, ponieważ autor położył nacisk na krytykę przestarzałych, jego zdaniem, instytucji żydowskiego życia społecznego w Europie Wschodniej i na przykładzie własnej historii ukazał ich nieadekwatność oraz szkodliwość. Z „Awiezera” czytelnik dowie się też, jak dawniej leczono impotencję, jak próbowano zapewnić sobie dominację w małżeństwie czy gdzie na Litwie miały spotykać się czarownice. Misterna konstrukcja, w której Gincburg przeplata sceny z życia szkolnego i małżeńskiego z przypowieściami oraz refleksją na temat religii i filozofii, w połączeniu z kolorytem językowym inspirowanym Biblią tworzą unikatową całość, ukazującą realia i ramy intelektualne epoki.
📚 Mordechaj Aron Gincburg (1795–1846) – żydowski pisarz, tłumacz i pedagog. Urodził się w Sałantach na Żmudzi (obecnie Litwa). Początkowo kształcił się w domu rodzinnym pod okiem ojca Jehudy Aszera Gincburga (1765–1823), jednego z pierwszych na Litwie zwolenników haskali (oświecenia żydowskiego), a następnie w kilku lokalnych chederach. W 1810 roku ożenił się z córką zamożnego krawca z Szawli. Mieszkał u teściów do 1816 roku, kontynuując studia talmudyczne. W latach 1817-1823 przebywał wraz z rodziną w Połądze, po czym rozpoczął wieloletnią tułaczkę po miastach Litwy i Inflant w poszukiwaniu zatrudnienia jako prywatny nauczyciel języka niemieckiego i hebrajskiego. Większość czasu poza pracą zarobkową poświęcał na opracowanie lub przekład prac historycznych. W 1835 roku osiadł na stałe w Wilnie, a jego dom stał się lokalnym centrum haskali oraz miejscem spotkań pisarzy i uczonych. Stworzone przez niego oryginalne dzieła historyczne, tłumaczenia oraz kompilacje listów i esejów miały nieoceniony wpływ na rozwój i wzbogacenie nowoczesnej literatury hebrajskiej. Obok działalności literackiej, społecznej i politycznej Gincburg był pionierem w dziedzinie nowoczesnej edukacji żydowskiej i gromadził wokół siebie osoby zainteresowane adaptacją idei oświeceniowych do systemu szkolnictwa.
📚 Anna Piątek – jest absolwentką hebraistyki i psychologii na Uniwersytecie Warszawskim, obecnie pracuje jako adiunktka w Zakładzie Hebraistyki UW. Jej dysertacja „Obraz Judasza i jego relacji z Jezusem we współczesnej literaturze hebrajskiej” została wyróżniona w 2021 roku Nagrodą Prezesa Rady Ministrów. W 2022 roku ukazała się oparta na doktoracie książka „Wszyscy jesteśmy Judaszami. Zdrajca i zdrada we współczesnej literaturze hebrajskiej”. Zajmuje się współczesną literaturą hebrajską, ze szczególnym uwzględnieniem wątków chrześcijańskich i dialogu żydowsko-chrześcijańskiego. Obecnie poszerza pole zainteresowań badawczych o kwestię szeroko rozumianego mesjanizmu w literaturze hebrajskiej. Jest autorką kilku przekładów tekstów źródłowych do historii polskich Żydów, między innymi fragmentów „Sefer Pruszków. Księga Pamięci Pruszkowa, Nadarzyna i okolic” (2016) i „Awiezer. Wyznania maskila”. (2020).
📚 Agnieszka Jagodzińska – literaturoznawczyni i historyczka, adiunktka w Katedrze Judaistyki im. T. Taubego na Uniwersytecie Wrocławskim. Autorka, redaktorka i współredaktorka licznych publikacji z zakresu studiów żydowskich. Jej zainteresowania naukowe obejmują różne aspekty kulturowego i religijnego pogranicza historii polsko-żydowskiej w XIX i na początku XX w. Agnieszka Jagodzińska koordynowała prace tłumaczy pamiętników hebrajskich w ramach projektu NPRH „Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich” (2017-2023).
Partnerami cyklu są Wydawnictwo PWN i Muzeum Historii Żydów POLIN.
O cyklu:
Celem organizowanych przez nas spotkań będzie prezentacja w formie dyskusji żydowskiej literatury wspomnieniowej z ziem polskich.
Polska od czasów późnego średniowiecza do czasów Zagłady była obszarem, na którym rozwijała się jedna z największych i najbardziej dynamicznych społeczności żydowskich. W szczytowym okresie zamieszkiwało ją ok. 80% ogólnej liczby Żydów i Żydówek na świecie. Poprzez stulecia kultura żydowska zakorzeniła się na terenach polskich i stała się ich integralnym elementem, pozostając w nieustającej osmozie z kulturą polską, często stając się jej nieodłączną częścią.
W czasie spotkań będziemy rozmawiać o dziełach reprezentatywnych dla środowisk możliwie najbardziej zróżnicowanych kulturalnie, językowo, społecznie, politycznie oraz regionalnie. Kultura Żydów i Żydówek polskich miała i ma heterogeniczny charakter i naszym założeniem jest pokazanie tej różnorodności, dlatego jako temat dyskusji pojawią się dzieła przetłumaczone z różnych języków: jidysz, hebrajskiego, niemieckiego, rosyjskiego, a także te napisane po polsku. Omawiani autorzy i autorki będą prezentowali rozmaite typy wykształcenia, religijności i różnorodny charakter osadzenia w tradycyjnej kulturze żydowskiej, jak w kulturze polskiej, niemieckiej czy rosyjskiej. Będą to mieszkańcy i mieszkanki wielkich miast i małych miasteczek, osoby znane i takie, które nie wyróżniały się czymś szczególnym, ale ich wspomnienia dostarczają wielu ważnych informacji z zakresu obyczajowości i historii życia codziennego, a niekiedy bezcennych informacji o wielkich wydarzeniach historycznych, w których przyszło im uczestniczyć.
Spotkania z przekładami żydowskiej literatury dokumentu osobistego mogą stanowić formę otwarcia na inność, poznawania kultury mniejszościowej, dopuszcza ona bowiem subiektywny głos, spojrzenie od wewnątrz, umieszczone jednak w ogólniejszym, ponadsubiektywnym kontekście historyczno-społecznym. Granica między kreacją i faktografią, fikcją i prawdą jest tutaj płynna, otrzymujemy jednak wgląd do świadomości indywidualnej, niejednokrotnie odwołującej się do pamięci zbiorowej osadzonej w świecie tradycji, symboli i mitów żydowskiego kręgu kulturowego. Kreowanie swej tożsamości przez autora/autorkę wspomnień czy autobiografii pozwala zapoznać się z ideałami społecznymi, systemem wartości oraz odniesień jednostkowych i grupowych. Poza tym losy jednostkowe przedstawiciela/przedstawicielki mniejszości narodowej, która od wieków żyła obok i wśród społeczności polskiej pozwalają z nowej perspektywy spojrzeć na dobrze już rozpoznane procesy historyczno-społeczne zachodzące na ziemiach polskich.
Nazwa spotkań Żydzi. Polska. Autobiografia nawiązuje do redagowanej przez Joannę Degler serii wydawniczej, będącej efektem kierowanego przez Marcina Wodzińskiego monumentalnego projektu przetłumaczenia i opublikowania w krytycznym opracowaniu kanonu literatury autobiograficznej Żydów i Żydówek z ziem polskich, realizowanego od 2018 r. przez Katedrę Judaistyki im. T. Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego we współpracy z Wydawnictwem PWN oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, w finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Zespół realizujący projekt liczy ponad 30 osób i jest to pierwszy projekt, który na taką skalę integruje tłumaczy/tłumaczki i badaczy/badaczki ze wszystkich ośrodków studiów żydowskich w Polsce.
Kuratorka cyklu: Joanna Degler
Spotkanie będzie transmitowane między innymi na kanałach Wrocławskiego Domu Literatury i Klubu Proza.