29 czerwca zapraszamy na kolejne spotkanie w ramach cyklu „Żydzi. Polska. Autobiografia”, na który Wrocławski Dom Literatury zaprasza wspólnie z Katedrą Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydawnictwem PWN i Muzeum Historii Żydów POLIN. Tym razem Katarzyna Taczyńska porozmawia z Piotrem Pazińskim o klasyku – moderniście literatury jidysz – Icchoku Lejbuszu Perecu.
Wszystko to nonsens! Trzeba na to gwizdać! […] Gwizdanie działa na wszystko – Icchok Lejbusz Perec
Perec (1852–1915) uznawany jest za jednego (obok Mendele Mojcher Sforima i Szolem Alejchema) z trzech „ojców założycieli” nowoczesnej literatury jidysz był najbardziej z nich związany z kulturą Żydów polskich. Urodził się w Zamościu. Oprócz tradycyjnego wykształcenia żydowskiego zdobył również na tyle świetną znajomość języka polskiego i kultury polskiej, że literaturę jidysz początkowo czytał za pośrednictwem polskich tłumaczeń. Od 1889 r. Warszawa stała się ośrodkiem jego działalności literackiej. To tutaj prowadził salon, w którym spotykali się artyści, pisarze i działacze kultury jidysz. Stanął na czele żydowskiego środowiska intelektualnego i postrzegany był jako jego symbol. Głosił, że należy podnieść prestiż języka jidysz tak, aby mógł on stać się elementem scalającym cały naród.
Pretekstem do rozmowy będą wydane w 1913 r. wspomnienia Pereca, które niedawno ukazały się w tłumaczeniu i opracowaniu Magdaleny Ruty.
Autor dokonuje w nich rekonstrukcji własnego rozwoju psychicznego, ukazując konflikt pomiędzy rozumem i emocjami, który towarzyszył jego dojrzewaniu, a później nadał ton całemu jego dziełu. Obok opisu wieloetapowej edukacji u kolejnych mełamedów, znajdziemy tu obrazy psikusów czynionych rebemu w chederze, dowiemy się o zwyczajach kota rebecyn, poczujemy woń herbaty parzonej w samowarze, a może zaintryguje nas tajemnicza studnia pośrodku miasta, wokół której w nocy gromadzą się zbłąkane dusze. Wspomnienia Pereca przedstawiają modelową biografię żydowskiego chłopca, który przechodzi drogę od dzieciństwa warunkowanego tradycją i religią do młodości, będącej okresem otwierania się na postawy oświeceniowe i wpływy zewnętrzne, kiedy rodzi się pytanie: „Czy faktycznie spożycie owocu z Drzewa Wiedzy jest – grzechem?”. By wreszcie nabrać potrzebnemu pisarzowi dystansu i stwierdzić: „Be, wszystko to nonsens! Trzeba na to gwizdać! […] Gwizdanie działa na wszystko, co wchodzi w nas nieoczekiwanie, zanim zdążymy zatrzasnąć drzwi i bramy – pomaga obronić się przed tym, co obce”.
Czas: czwartek 29 czerwca, godz. 19.00 Miejsce: klub Proza | Wrocławski Dom Literatury (Przejście Garncarskie 2)
Spotkanie będzie transmitowane także online. Obejrzeć będzie je można na facebookowych stronach Wrocławskiego Domu Literatury, Klubu Proza, Wrocławia Miasta Literatury UNESCO, PWN Moc Wiedzy i Muzeum Historii Żydów POLIN.
Piotr Paziński – pisarz, filozof, tłumacz, badacz związany z Uniwersytetem Muri im. Franza Kafki. Przez kilka lat zajmował się „Ulissesem” Jamesa Joyce’a (książka „Labirynt i drzewo”, 2005, oraz przewodnik „Dublin z Ulissesem”, 2008), następnie ogłosił dwa tomy własnej prozy: „Pensjonat” (2009) i „Ptasie ulice” (2013) oraz zbiory esejów „Rzeczywistość poprzecierana” (2015) i „Atrapy stworzenia” (2020), oraz antologię polskiej noweli grozy „Opowieści niesamowite z języka polskiego” (2021). Pisze, tłumaczy, zajmuje się filozofią judaizmu i tematem żydowskim w literaturze. Przekładał m.in. „Księgę liter” Lawrence’a Kushnera, eseje Davida Roskiesa, eseje Amosa Oza i Fani Oz-Salzberger „Żydzi i słowa”, oraz opowiadania Szmuela Josefa Agnona. Bywa wykładowcą, fotografem oraz redaktorem i składaczem książek własnych i cudzych. W latach 2000-2019 był redaktorem naczelnym pisma „Midrasz”. Obecnie kończy pracę nad książką o malarstwie Witolda Wojtkiewicza. Katarzyna Taczyńska – doktorka literaturoznawstwa, bałkanistka, slawistka, polonistka i judaistka. Od 2022 r. badaczka na University College Dublin w projekcie When Nationalism Fails. A Comparative Study of Holocaust Museums in ex collaborationist countries (Gerda Henkel Stiftung). Autorka monografii: Dowcip trwający dwa i pół roku. Obraz Nagiej Wyspy w serbskim dyskursie literackim i historycznym końca XX i początku XXI wieku (2016). Zainteresowania badawcze: kultura współczesna w kontekście pamięci w Europie Wschodniej i Południowej, studia nad Holokaustem, literatura i sztuka tworzone przez Żydówki na Bałkanach. Najnowsze publikacje: (Un)spoken Histories: The Second World War and Yugoslav Jewish Women, “European Journal of Jewish Studies” 2023, https://doi.org/10.1163/1872471x-bja10053; z Sabiną Giergiel, A non-existent cemetery: The memory of Germans in today’s Belgrade, “Memory Studies” 2023, https://doi.org/10.1177/175069802311703 . Współpracuje z Fundacją Bente Kahan we Wrocławiu przy projektach związanych z kulturą żydowską.